Werkgevers en het Coronavirus: rechten en plichten

Op 16 maart jl. hebben we een update gepubliceerd met betrekking tot de rechten en plichten van werkgevers en het coronavirus. Op 17 maart jl. maakte de overheid nieuwe maatregelen bekend. Deze maatregelen zijn verwerkt in dit informatiedocument. Onderstaande overzicht is dus geheel up to date conform de laatste informatie. Waar nodig zal deze steeds worden geactualiseerd. Zie hiervoor ook onze website. Mocht u behoefte hebben aan nadere informatie, dan horen we dat graag.

Een veelgestelde vraag is hoe een werkgever dient om te gaan met het Coronavirus en (zieke) werknemers. Hieronder hebben we enkele aandachtspunten genoteerd.

Als een werknemer ziek is vanwege het Coronavirus, dan gelden de ‘normale regels’ die voor een zieke werknemer gelden (zoals bijv. loondoorbetaling en oproeping bedrijfsarts na een X-periode).
Het is de werkgever die beslist of een werknemer al dan niet naar kantoor dient te komen, en niet de werknemer. Als een werknemer geen gezondheidsklachten heeft, dient hij/zij gewoon naar kantoor te komen. Heeft een werknemer wel gezondheidsklachten, dan kan de werkgever, afhankelijk van de situatie, de werknemer toegang tot de werkplek weigeren.
De overheid heeft geadviseerd om werknemers tot en met 6 april indien- en zoveel als mogelijk thuis te laten werken en om de werktijden van de werknemers zoveel mogelijk te spreiden.
Wil een werknemer niet naar kantoor komen (en is thuiswerken niet mogelijk), dan kan, als een werkgever daarvoor toestemming geeft, de werknemer bijvoorbeeld vakantiedagen opnemen of onbetaald verlof opnemen. Maar werknemers kunnen niet zomaar (op kosten van de werkgever) stoppen met werken.
- Een werknemer kan wel in bepaalde gevallen een beroep doen op onderstaande verloven. Of dit daadwerkelijk geoorloofd is en zo ja tegen welke voorwaarden, hangt af van de specifieke situatie. Ook kan een cao iets anders regelen.
  - Kortdurend zorgverlof: de werknemer heeft recht op verlof voor de noodzakelijke verzorging in verband met ziekte van bijvoorbeeld een kind of echtgenoot. Of het verlof noodzakelijk is, en zo ja voor hoelang, hangt van de situatie af. In principe wordt tijdens het verlof 70% van het loon doorbetaald.
  - Calamiteiten- of kort verzuimverlof: een werknemer kan recht hebben op calamiteitenverlof of kort verzuimverlof voor spoedeisende, onvoorziene of bijzondere persoonlijke omstandigheden (bijvoorbeeld het plotseling sluiten van de school van een kind kan zo’n omstandigheid zijn). Of het verlof noodzakelijk is, en zo ja, voor hoelang, hangt van de situatie af (bijvoorbeeld de gezinssituatie). Over het algemeen is dit verlof bedoel voor hooguit één of enkele dagen. Bij calamiteitenverlof wordt het loon in principe doorbetaald.

Een werkgever heeft de verplichting om te zorgen voor een veilige werkomgeving voor werknemers. Dit betekent dat ook op de werkvloer – indien mogelijk – maatregelen moeten worden getroffen (te denken valt bijvoorbeeld aan het verspreiden van pauzes, werken in shifts, verstrekken van handschoenen etc.) Dit betekent ook dat een werkgever bepaalde (reis)adviezen van de overheid zorgvuldig dient op te volgen. Op basis van deze verplichting betekent dit bijvoorbeeld dat de werkgever de werknemer niet naar een plaats dient te sturen waar een negatief reisadvies over is afgegeven.
Indien een werknemer tegen de adviezen van werkgever of overheid in handelt en de werknemer wordt ziek, dan zou kunnen worden gesteld dat de arbeidsongeschiktheid is veroorzaakt door opzet of bewuste roekeloosheid en dat kan ertoe leiden dat het recht op loondoorbetaling bij ziekte vervalt. Dit wordt echter niet snel door een rechter aangenomen.
- Het ministerie van Buitenlandse Zaken adviseert alle Nederlanders alleen nog naar het buitenland te reizen als dat strikt noodzakelijk is. Alle vakantiereizen naar het buitenland worden afgeraden. Voor alle landen geldt vanaf nu minimaal code oranje: alleen noodzakelijke reizen.
  - Het een werknemer verbieden op reis te gaan kan in enkele specifieke gevallen (indien sprake is van ‘gewichtige redenen’), maar het op voorhand verbieden is niet eenvoudig. We adviseren indien een werknemer voornemens is op reis te gaan deze dringend te verzoeken van de vakantie af te zien, en daarbij aan te geven dat eventuele gevolgen (bijv. ziekte, gedwongen quarantaine, het niet terug kunnen keren bij gebrek aan vervoer) voor rekening van de werknemer komt (extra vakantiedagen opnemen dan wel geen arbeid geen loon).

Extra economische maatregelen

Vanwege het Coronavirus heeft het kabinet extra economische maatregelen genomen. Dit betreffen tijdelijke maatregelen voor ondernemers die in de problemen (dreigen te) komen vanwege het Coronavirus. Wees ervan bewust dat het gebruik maken van ondergenoemde maatregelen mogelijk ook verplichtingen ten aanzien van medezeggenschap met zich kan meebrengen (bijv. advies of instemming van de Ondernemingsraad).

De regeling Werktijdverkorting (wtv) is stopgezet als ‘corona-maatregel’. Werktijdverkorting aanvragen is niet meer mogelijk. In plaats daarvan introduceert het kabinet de tijdelijke maatregel Noodfonds Overbrugging Werkgelegenheid (NOW). Momenteel wordt overleg gevoerd met UWV over de uitvoering van deze regeling. De hoofdlijnen van deze regeling zijn al bekend (zie hieronder).

Een ondernemer die omzetverlies verwacht (minimaal 20%) kan bij het UWV voor een periode van drie maanden een tegemoetkoming in de loonkosten aanvragen (maximaal 90% van de loonsom, afhankelijk van het omzetverlies). UWV zal een voorschot verstrekken van 80% van de gevraagde tegemoetkoming. Hierdoor kunnen bedrijven hun personeel blijven doorbetalen. Voorwaarde is dat er geen personeel ontslagen mag worden om bedrijfseconomische redenen in de subsidieperiode. Deze Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkbehoud (NOW) wordt zo spoedig mogelijk opengesteld en is de vervanger van de huidige regeling werktijdverkorting. Hiervoor kunnen bij SZW per direct geen nieuwe aanvragen meer voor worden ingediend. Aanvragen die al zijn gedaan, maar nog niet afgehandeld, zullen worden afgehandeld in de nieuwe regeling. Ondernemers kunnen de tegemoetkoming aanvragen voor een omzetdaling vanaf 1 maart.

Er komt een nieuwe regeling, los van de ontheffing op werktijdverkorting en de Werkloosheidswet (WW).
Werkgevers kunnen een aanvraag indienen voor een substantiële tegemoetkoming in de loonkosten en hiervoor van UWV een voorschot ontvangen.
Hiermee kunnen zij werknemers met een vast en met een flexibel contract gewoon doorbetalen.
De tegemoetkoming kan in ieder geval voor 3 maanden aangevraagd worden, met de mogelijkheid tot verlenging (eventueel onder andere voorwaarden) met nog eens 3 maanden

De hoogte van de tegemoetkoming in de loonkosten is afhankelijk van de terugval in omzet, maximaal 90% van de loonsom. Hieronder enkele voorbeelden van hoe de relatie tussen omzetdaling en hoogte van de tegemoetkoming uitwerkt:

als 100% van de omzet wegvalt, bedraagt de tegemoetkoming 90% van de loonsom van een werkgever;
als 50% van de omzet wegvalt, bedraagt de tegemoetkoming 45% van de loonsom van een werkgever;
als 25% van de omzet wegvalt, bedraagt de tegemoetkoming 22,5% van de loonsom van de werkgever.

Op basis van uw aanvraag zal UWV een voorschot verstrekken ter hoogte van 80% van de verwachte tegemoetkoming. Achteraf wordt vastgesteld wat de werkelijke daling in de omzet is geweest. Voor aanvragen boven een nader te bepalen omvang van de tegemoetkoming is een accountantsverklaring vereist. Bij de definitieve vaststelling van de tegemoetkoming vindt nog een correctie plaats als er sprake is geweest van een daling van de loonsom.

Tijdelijke, versoepelde regeling

Het kabinet stelt een tijdelijke, versoepelde regeling in om zelfstandig ondernemers, waaronder zzp’ers, te ondersteunen zodat zij hun bedrijf kunnen voortzetten. De regeling wordt uitgevoerd door gemeenten. Zelfstandigen kunnen voor een periode van drie maanden, via een versnelde procedure, aanvullende inkomensondersteuning krijgen voor levensonderhoud. Deze vult het inkomen aan tot het sociaal minimum en hoeft niet worden terugbetaald. Er is in deze tijdelijke bijstandsregeling voor zelfstandig ondernemers geen sprake van een vermogens- of partnertoets. Ondersteuning volgens deze tijdelijke regeling is ook mogelijk in de vorm van een lening voor bedrijfskapitaal, tegen een verlaagd rentepercentage.

Getroffen ondernemers kunnen eenvoudiger uitstel van belasting aanvragen. De Belastingdienst stopt de invorderingen dan direct. Dit geldt voor de inkomsten-, vennootschaps-, loon- en omzetbelastingen (btw). Eventuele verzuimboetes voor het niet op tijd betalen, hoeven niet te worden betaald. Het is bovendien niet nodig meteen bewijsmateriaal mee te sturen. Daar krijgt de ondernemer langer de tijd voor. De invorderingsrente die normaal gesproken ingaat na het verstrijken van de betalingstermijn wordt tijdelijk verlaagd van 4% naar bijna 0%. Dit geldt voor alle belastingschulden. Ook het tarief van de belastingrente gaat tijdelijk naar bijna 0%. Deze verlaging zal gelden voor alle belastingen waarvoor belastingrente geldt. Het kabinet zal de belastingrente zo snel mogelijk aanpassen.

Ondernemingen die problemen ondervinden bij het verkrijgen van bankleningen en bankgaranties kunnen gebruik maken van de Garantie Ondernemersfinanciering-regeling (GO). Het kabinet stelt voor het garantieplafond van de GO te verhogen van 400 miljoen naar 1,5 miljard euro. Met de GO helpt EZK zowel het MKB als grote ondernemingen door middel van een 50% garantie op bankleningen en bankgaranties, (minimaal 1,5 miljoen – maximaal 50 miljoen euro per onderneming). Het maximum per onderneming wordt tijdelijk verruimd naar 150 miljoen euro. Het Kabinet committeert zich om alle garantieruimte te verstrekken die nodig is.

Microkredietenverstrekker Qredits financiert en coacht een grote groep kleine en startende ondernemers, die via de bank vaak moeilijk aan financiering komen. Te denken valt aan ondernemers in de horeca, detailhandel, persoonlijke verzorging, de bouw en zakelijke dienstverlening. Qredits stelt een tijdelijke crisismaatregel open: voor kleine ondernemers die geraakt worden door de coronaproblematiek wordt uitstel van aflossing aangeboden voor de duur van zes maanden en de rente gedurende deze periode automatisch verlaagd naar 2%. Het kabinet ondersteunt Qredits voor deze maatregel met maximaal 6 miljoen euro.

Tijdelijke borgstelling voor werkkapitaal

Voor de land- en tuinbouwbedrijven komt er een tijdelijke borgstelling voor werkkapitaal onder de regeling Borgstelling MKB-Landbouwkredieten (BL). Daarmee staat het kabinet borg voor de kredieten van agrarisch ondernemers. Het kabinet streeft ernaar om deze tijdelijke verruiming van de BL spoedig open te kunnen stellen.

Het kabinet gaat in overleg met de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) over de mogelijkheid om (voorlopige) lokale aanslagen aan ondernemers stop te zetten en al opgelegde aanslagen aan bedrijven in te trekken. Het gaat hierbij in het bijzonder om de toeristenbelasting. Ook is het Rijk met de cultuursector in overleg om te kunnen aansluiten bij generieke maatregelen en eventuele verbijzondering indien dat nodig is.

De gezondheidsmaatregelen van het kabinet hebben enorme consequenties voor de inkomsten in een aantal sectoren in het bijzonder. Zoals bijvoorbeeld de (verplichte) sluiting van eet- en drinkgelegenheden en annuleringen in de reisbranche. Deze inkomsten kunnen bovendien moeilijk worden ingehaald wanneer het coronavirus achter de rug is. Het kabinet komt daarom met een compensatieregeling met passende maatregelen voor bedrijven in de genoemde sectoren. Deze wordt nu uitgewerkt en met spoed voorgelegd aan de Europese Commissie voor de beoordeling op (geoorloofde) staatssteun.