Per 1 januari 2024 worden vrijwel alle dranken in Nederland onderworpen aan een belastingverhoging. Het Belastingplan 2023 betrof al een verhoging van de verbruiksbelasting op frisdrank en het Belastingplan 2024 voegt hier nog een accijnsverhoging op alcoholhoudende dranken aan toe. Beide verhogingen gaan in op 1 januari 2024.
Verhoging verbruiksbelasting
In navolging van de plannen uit het Coalitieakkoord 2021-2025 [1], werd in het Belastingplan 2023 een verhoging van de belasting op alcoholvrije dranken aangekondigd. [2] De belasting op deze dranken wordt de verbruiksbelasting genoemd en is geregeld in de Wet op de verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken. De volgende dranken zijn aan deze wet en aldus de verhoging van de verbruiksbelasting onderhevig [3]:
- vruchten- en groentesap;
- limonade (inclusief siroop);
- mineraalwater;
- alcoholvrij bier;
- alcoholarm bier met maximaal 0,5% alcohol;
- andere alcoholarme dranken met maximaal 1,2% alcohol.
Mineraalwater valt weliswaar onder de Wet, maar neemt per 1 januari 2024 een bijzondere positie in: waar de belasting op de overige dranken wordt verhoogd, wordt de verbruiksbelasting op mineraalwater juist afgeschaft. Dit geldt alleen voor mineraalwater met GN-code 2201. Dit is niet gearomatiseerd mineraalwater zonder toegevoegde suiker of andere zoetstoffen [4]. Daarnaast verdient de categorie limonade extra aandacht. Hier vallen namelijk ook rijstdranken en de meeste plantaardige melkdranken onder, in tegenstelling tot dierlijke zuiveldranken (en sojadranken met gelijke vet- en eiwitgehaltes), welke reeds zijn uitgezonderd van de verbruiksbelasting. Dit betekent dat de belasting op de meeste plantaardige melkproducten zal toenemen, terwijl de ‘gewone koemelk’ hiervan uitgesloten blijft. [5]
De belastingverhoging voor alcoholvrije dranken betreft €17,30 per 100 liter. Hiermee gaat het tarief per hectoliter van €8,83 naar €26,13 -, een verhoging van 26 cent per liter. [6] De maatregel brengt daarmee jaarlijks zo’n €300 miljoen extra belastinggeld op, hetgeen het primaire doel ervan vormt. Daarnaast wenst de overheid gezondere keuzes onder consumenten te stimuleren. Dit verklaart tevens de gelijktijdige afschaffing van de verbruiksbelasting op mineraalwater. [7]
Aangezien de maatregel bij het Belastingplan 2023 hoort, zou de verhoogde verbruiksbelasting in eerste instantie per 1 januari 2023 ingaan. Mineraalwater kon echter pas vanaf 2024 van de belasting worden uitgesloten. Derhalve is besloten de belastingverhoging samen te laten vallen met de uitsluiting van mineraalwater van de verbruiksbelasting per 1 januari 2024. [8]
Toename alcoholaccijns
Niet alleen alcoholvrije dranken worden aan een belastingverhoging onderworpen. Verkopers, producenten en importeurs van alcoholhoudende dranken dienen op hun beurt rekening te houden met een accijnsverhoging per 1 januari 2024. [9] Het kabinet had een accijnsverhoging van 16,2% voor ogen. [10] Een dermate vergaande verhoging zou echter leiden tot het nog verder uiteenlopen van de accijnstarieven in Nederland en onze buurlanden. De Tweede Kamer heeft daarom ingestemd met een gewijzigd amendement, waarmee de voorgestelde verhoging ongeveer wordt gehalveerd. Om de misgelopen inkomsten op te vangen, wordt het accijns op tabak en de kansspelbelasting verhoogd. [11]
De accijnsverhoging ziet op alcoholhoudende producten, waar volgens de Wet op de accijns (WA) bier, wijn, tussenproducten en overige alcoholhoudende producten onder worden verstaan. Gelet op het amendement, leidt de maatregel hoogstwaarschijnlijk tot de volgende accijnswijzigingen: [12]
| Bier | Van € 7,49 naar € 8,12 per hectoliter per volumeprocent alcohol*
|
| Bier gebrouwen door kleine brouwerijen (≤ 200.000 hectoliter per jaar)[13] | Van € 6,93 naar € 7,51 per hectoliter per volumeprocent alcohol*
|
| Wijn, < 8,5% alcohol | Van € 44,24 naar € 47,95 per hectoliter
|
| Wijn, > 8,5% alcohol | Van € 88,30 naar € 95,69 per hectoliter
|
| Tussenproducten, < 15% alcohol | Van € 105,98 naar € 114,85 per hectoliter
|
| Tussenproducten, > 15% alcohol | Van € 149,30 naar € 161,8 per hectoliter
|
| Overige alcoholhoudende producten | Van € 16,86 naar € 18,27 per hectoliter per volumeprocent alcohol. |
* Op basis van de Wet implementatie richtlijnen accijns 2022 werd de accijnsheffing op bier reeds aangepast naar een heffing op basis van het alcoholpercentage. Per 1 januari 2024 gaat aldus een accijnstarief per hectoliter en per volumeprocent alcohol gelden. Dit tarief wordt nu ook aangepast. [14]
In eerste instantie zou een krat bier (5% alcohol) gemiddeld € 0,50 duurder worden en een fles bier (5% alcohol) € 0,02. Een fles wijn (750 ml, > 8,5% alcohol) zou met € 0,13 stijgen in kosten. [15] Deze prijsstijgingen zullen nu ongeveer worden gehalveerd. De verhoging van de alcoholaccijns heeft in de eerste plaats opnieuw een budgettair doel. Met de extra opbrengsten wilt het kabinet investeren in armoedebestrijding en het verbeteren van de koopkracht van mensen met lagere inkomens. Daarnaast hoopt het kabinet ook met deze maatregel de volksgezondheid te verbeteren. [16]
Kritische geluiden
Vanuit de praktijk klinkt nogal wat kritiek op de aangekondigde maatregelen. Zo zou de stijging van de verbruiksbelasting te gering zijn om daadwerkelijk tot gedragsverandering onder consumenten te leiden. Gepleit wordt voor een getrapte suikerbelasting, waarbij de hoogte van de belasting afhangt van het suikergehalte in het product. Bij andere Europese landen zou een dergelijk systeem al tot successen hebben geleid. [17] Daarnaast klinkt het geluid dat alcoholvrij bier uitgezonderd zou moeten worden, aangezien dit bijdraagt aan een verminderd alcoholgebruik. Bovendien zou het voor ondernemers steeds lastiger worden om de prijzen door te berekenen aan de consument. [18]
Ook ten aanzien van de accijnsverhoging bestaat de nodige kritiek. Zo is het bereiken van het gezondheidsdoel afhankelijk van de mate waarin ondernemers de kosten doorberekenen in hun verkoopprijzen. [19] Daarnaast werd er al lange tijd gewezen op het feit dat veel consumenten hun alcohol (nu al) over de grens kopen, waardoor een vergaande accijnsverhoging nadelen voor de grensregio’s met zich mee zou brengen. [20] De Tweede Kamer lijkt dit laatste argument ondertussen gehoord te hebben. [21]
Meer informatie
Mocht u vragen hebben over de inhoud van dit artikel, neem dan contact met ons op:
- Tim Hesselink (th@kneppelhout.nl)
- Ton Bendermacher (tb@kneppelhout.nl)
- Britt van Beveren (bb@kneppelhout.nl)
- Céline Goedhart (cg@kneppelhout.nl)
[1] Coalitieakkoord 2021-2025, 15 december 2021, p. 35.
[2] ‘Verhogen verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken’, MvT Belastingplan 2023, par. 4.26.
[3] ‘Verhoging belasting op frisdrank’, rijksoverheid.nl, via Verhoging belasting op frisdrank | Koopkracht | Rijksoverheid.nl; ‘Verhogen verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken’, MvT Belastingplan 2023, par. 4.26.
[4] Verhoging belasting op alcoholvrije dranken vanaf 1 januari 2024 (belastingdienst.nl).
[5] M. van Ooijen, Antwoorden op Kamervragen, 24 februari 2023.
[6] ‘Verhoging belasting op frisdrank’, rijksoverheid.nl, via Verhoging belasting op frisdrank | Koopkracht | Rijksoverheid.nl.
[7] ‘Verhoging belasting op frisdrank’, rijksoverheid.nl, via Verhoging belasting op frisdrank | Koopkracht | Rijksoverheid.nl; M. van Ooijen, Antwoorden op Kamervragen, 24 februari 2023.
[8] Kamerstukken II 2022/23, 36202, nr. 87, p. 1; Plenair verslag, TK, 21e vergadering, 10 november 2022, onder ‘Stemmingen Belastingplan 2023’, via Plenaire verslagen | Tweede Kamer der Staten-Generaal.
[9] ‘Accijns op alcohol gaat in 2024 omhoog’, ondernemersplein.kvk.nl, via Accijns op alcohol gaat in 2024 omhoog | Ondernemersplein (kvk.nl).
[10] ‘Plannen kabinet voor verhogen accijns op alcohol en tabak’, rijksoverheid.nl, via Plannen kabinet voor verhogen accijns op alcohol en tabak | Prinsjesdag: Belastingplan 2024 | Rijksoverheid.nl.
[11] ‘Gewijzigd amendement van de leden Erkens en Stoffer 36418-111 over het halveren van de verhoging van de alcoholaccijns en het verhogen van de accijns op tabak en de kansspelbelasting’, tweedekamer.nl, 26 oktober 2023, via Wijziging van enkele belastingwetten en enige andere wetten (Belastingplan 2024) | Tweede Kamer der Staten-Generaal.
[12] Wetsvoorstel Belastingplan 2024, MvT, p.89-90.
[14] Wetsvoorstel Belastingplan 2024, MvT, p.89.
[15] ‘Plannen kabinet voor verhogen accijns op alcohol en tabak’, rijksoverheid.nl, via Plannen kabinet voor verhogen accijns op alcohol en tabak | Prinsjesdag: Belastingplan 2024 | Rijksoverheid.nl.
[16] Wetsvoorstel Belastingplan 2024, MvT, p.90; ‘Plannen kabinet voor verhogen accijns op alcohol en tabak’, rijksoverheid.nl, via Plannen kabinet voor verhogen accijns op alcohol en tabak | Prinsjesdag: Belastingplan 2024 | Rijksoverheid.nl.
[17] RIVM, Impact van een getrapte verbruiksbelasting op de verkoop van suiker via alcoholvrije dranken (RIVM-briefrapport 2023-0314), Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, p. 10; ‘Belasting op frisdrank gaat omhoog: heeft dat wel effect?’, radar.avrotros.nl, 7 juni 2023, via Belasting op frisdrank gaat omhoog: heeft dat wel effect? – Radar – het consumentenprogramma van AVROTROS.
[18] ‘Verhoging verbruiksbelasting op alcoholvrije dranken met jaar uitgesteld’, khn.nl, 22 november 2022, via Verhoging verbruiksbelasting op alcoholvrije dranken met jaar… | KHN.
[19] Wetsvoorstel Belastingplan 2024, MvT, p.90.
[20] ‘Persbericht: Wijnimporteurs geschokt door forse accijnsverhoging’, kvnw.nl, via Persbericht: Wijnimporteurs geschokt door forse accijnsverhoging – KVNW;
[21] ‘Aangekondigde verhoging alcoholaccijnzen gehalveerd’, khn.nl, 27 november 2023, via Aangekondigde verhoging alcoholaccijnzen gehalveerd | KHN; ‘Gewijzigd amendement van de leden Erkens en Stoffer 36418-111 over het halveren van de verhoging van de alcoholaccijns en het verhogen van de accijns op tabak en de kansspelbelasting’, tweedekamer.nl, 26 oktober 2023, via Wijziging van enkele belastingwetten en enige andere wetten (Belastingplan 2024) | Tweede Kamer der Staten-Generaal.
