De zelfstandige zonder personeel (hierna: zzp’er) kan verschillende vormen aannemen. Zo kan hij bijvoorbeeld werkzaam zijn op basis van een overeenkomst van opdracht of aanneming van werk. Dit maakt dat de zzp’er, wegens de zelfstandigheid en de flexibiliteit, een populaire arbeidsvorm is. De afgelopen tijd is echter veel te doen geweest over de positie van de zzp’er in het arbeidsrecht.
Waar de zzp’er vroeger veel flexibiliteit genoot, wordt hij steeds meer aan banden gelegd. Steeds vaker spreekt men van ‘schijnzelfstandigheid’ en opereert de zzp’er feitelijk onder een arbeidsovereenkomst. Over de wenselijkheid hiervan wordt in dit blog stilgestaan.
De zzp’er in de praktijk
Het zzp’er-schap biedt zoals gezegd de voordelen van flexibiliteit en zelfstandigheid, waardoor men als zelfstandig ondernemer aan de slag gaat. Het nadeel is echter dat voor zzp’ers – anders dan bij werknemers – geen automatische voorzieningen worden getroffen voor arbeidsongeschiktheid wegens ziekte en werkloosheid. Zzp’ers zijn dus zelf verantwoordelijk voor het dekken van deze risico’s, maar krijgen als ondernemers ook de fiscale voordelen, zoals de (afnemende) zelfstandigenaftrek en (hogere) heffingskortingen. Tegelijkertijd zijn zzp’ers over het algemeen goedkoper voor opdrachtgevers. Zij hoeven immers geen sociale lasten en pensioenpremies te betalen. De keerzijde van de medaille is echter dat niet elke zzp’er een goed tarief betaald krijgt, en dat er daarnaast niet altijd sprake is van ‘echte’ ondernemers. Al een langere tijd spreekt men van de ‘schijnzelfstandige’: een zelfstandige die naar de buitenwereld als zelfstandige opereert, maar waarvan feitelijk blijkt dat er sprake is van een verkapt dienstverband. Omdat er geen belastingen en premies hoeven te worden afgedragen voor zelfstandigen en wel voor werknemers, wordt er zo oneerlijk geconcurreerd op de arbeidsmarkt. Kortom, moet het arbeidsrecht zich hiermee bemoeien? Uit recente ontwikkelingen blijkt van wel.
De invloed van het arbeidsrecht op het zzp’er-schap
Het arbeidsrecht heeft in de loop der tijd invloed uitgeoefend op het zzp’er-schap. Zo is ten eerste in het recente pensioenakkoord afgesproken dat zzp’ers verplicht zullen worden om een arbeidsongeschiktheidsverzekering af te sluiten. Hiermee wordt gepoogd enige risico’s weg te nemen van zzp’ers die nu hun eigen keuze kunnen maken en daardoor vaak onverzekerd blijven. Het beoogde gevolg is dat kosten van de onverzekerde zzp’ers niet door de samenleving gedragen hoeven te worden. Ten tweede is in het zeer recente SER-advies omtrent flexwerken eveneens aandacht besteed aan de verbetering van de positie van de zzp’er. Om dat te bewerkstelligen zou er een minimumtarief moeten komen van 30 tot 35 euro per uur. Wie minder dan 35 euro bruto per uur ontvangt, zou door het bedrijf in loondienst genomen moeten worden. Op deze manier wordt de schijnzelfstandigheid tegengegaan. Tot slot de verzekeringsplicht van de werkgever voor zzp’ers bij een eenzijdig verkeersongeval. Op dit moment hoeft de werkgever zich enkel te verzekeren tegen verkeersongevallen van zijn werknemers, en dus niet van zelfstandigen die hij in dienst heeft. Een zzp’er voert echter in cassatie aan dat het bereik van deze verzekeringsplicht moet worden doorgetrokken naar ingeschakelde zzp’ers. Het hof heeft benadrukt dat dit inderdaad een mogelijkheid is, maar enkel wanneer een zzp’er zich in een gelijke situatie bevindt als een ‘gewone’ werknemer. Daarvan was volgens het Hof in deze zaak geen sprake. De Hoge Raad moet zich over deze zaak nog buigen.
Een voorbeeld uit de rechtspraak
In een onlangs gewezen uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam over de Deliveroo maaltijdbezorger oordeelde het Hof net als de kantonrechter dat de maaltijdbezorgers van Deliveroo als werknemers beschouwd moeten worden en dus niet als zzp’ers. Volgens het Hof is er voldaan aan de vereiste voorwaarden voor een arbeidsovereenkomst: arbeid, loon en ‘in dienst van’ (gezagsverhouding). Het Hof overwoog hiertoe o.a. dat de hoogte van het loon eenzijdig door Deliveroo wordt bepaald, waarbij de factuur niet door de bezorger/zzp’er zelf wordt opgesteld, maar door Deliveroo. Bovendien behoort het bezorgen van maaltijden tot de kernactiviteit van Deliveroo, waarbij Deliveroo de wijze waarop de werkzaamheden moeten worden verricht al meerdere malen eenzijdig heeft gewijzigd. Dit duidt op een gezagsverhouding. Het gevolg is dus dat de bezorgers werkzaam zijn op basis van een arbeidsovereenkomst, op grond waarvan ze recht hebben op o.a. cao-loon en doorbetaling bij ziekte.
Deze uitspraak is eveneens een gevolg van een arrest van de Hoge Raad waarin is bepaald dat de partijbedoelingen niet langer van belang zijn bij de kwalificatie van een arbeidsovereenkomst. Het is dus irrelevant of bezorgers en Deliveroo wel of niet hebben beoogd een arbeidsovereenkomst te sluiten. Het gevolg hiervan zal zijn dat schijnzelfstandigen al snel onder de kwalificatie van een arbeidsverhouding zullen vallen.
Concluderend kan gesteld worden dat er een onderscheid wordt gemaakt tussen ‘echte’ zzp’ers en schijnzelfstandigen. Met name door de rechtspraak en het recente SER-advies wordt beoogd om deze schijnzelfstandigheid tegen te gaan. ‘Gewone’ werknemers genieten immers meer arbeidsrechtelijke bescherming. ‘Echte’ zzp’ers zullen echter te maken krijgen met een verplichte arbeidsongevallenverzekering, en ook zij kunnen bij een tarief van minder dan 30-35 euro per uur ineens gebonden raken aan een arbeidsovereenkomst. Of dit wenselijke ontwikkelingen zijn, is niet op voorhand te zeggen. Wel lijkt het erop dat de zzp’er anno nu minder flexibel is.
Meer informatie
Heeft u vragen met betrekking tot (de kwalificatie van de arbeidsverhouding van) zelfstandigen bij u in dienst? Neem gerust contact op met een van onze arbeidsrechtadvocaten!
