De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft per 1 september 2025 de meldwijzer onveilige levensmiddelen aangepast. Door middel van de nieuwe meldwijzer kunnen ondernemers nagaan wanneer zij een melding moeten doen van een onveilig levensmiddel of een onveilige grondstof voor levensmiddelen.
Het doen van een melding geldt voor alle levensmiddelen die zijn ingevoerd, geproduceerd, verwerkt, vervaardigd of gedistribueerd en die niet aan de veiligheidsvoorschriften voldoen. Het doel van de melding is om effectief toezicht te kunnen houden op veilige levensmiddelen.
Wanneer is een levensmiddel onveilig?
De meldplicht van de NVWA is gebaseerd op de Europese Algemene Levensmiddelen Verordening (EG) 178/2002 (ALV (de GFL in het Engels)). Op grond van artikel 19, eerste lid, ALV dient een exploitant van een levensmiddelenbedrijf die van mening is dat een levensmiddel dat hij heeft ingevoerd, geproduceerd, verwerkt, vervaardigd of gedistribueerd niet aan de veiligheidsvoorschriften voldoet, een procedure in gang te stellen om het levensmiddel uit de handel te halen en roept waar nodig de reeds aan consumenten geleverde levensmiddelen terug. Hierbij kan worden gedacht aan een veiligheidswaarschuwing van een supermarkt, zoals Albert Heijn of Jumbo, omdat er bijvoorbeeld allergenen in een levensmiddel zitten die niet op het etiket staan vermeld.
Op grond van artikel 19, derde lid, ALV dient een exploitant van een levensmiddelenbedrijf de bevoegde autoriteiten op de hoogte te stellen als hij van mening is dat een door hem in de handel gebracht levensmiddel schadelijk kan zijn voor de menselijke gezondheid. In Nederland is deze bevoegde autoriteit de NVWA.
In de aangepaste meldwijzer geeft de NVWA een aantal voorbeelden van wat kan worden aangemerkt als onveilig levensmiddel. Dat zijn bijvoorbeeld i) levensmiddelen die productvreemde materialen, zoals metaaldeeltjes of plastic, bevatten, ii) levensmiddelen die allergenen bevatten die niet op het etiket staan, iii) levensmiddelen die bedorven zijn of iv) levensmiddelen die niet voldoen aan de wettelijke eisen, omdat het een chemische stof of besmetting bevat.
De NVWA heeft zich bij het geven van deze voorbeelden gebaseerd op artikel 14 ALV. Op grond van artikel 14, eerste lid, ALV worden levensmiddelen niet in de handel gebracht, indien zij onveilig zijn. Het tweede lid van artikel 14 ALV geeft aan dat levensmiddelen geacht worden onveilig te zijn, indien zij worden beschouwd als (i) schadelijk voor de gezondheid en (ii) ongeschikt voor de menselijke consumptie. Wat onder ‘schadelijk’ of ‘ongeschikt’ wordt verstaan, staat vermeld in het vierde en vijfde lid van artikel 14 ALV.
Eerdere versies meldwijzer
De meldwijzer is in 2004 opgesteld in de vorm van een beslisboom aan de hand waarvan ondernemers konden bepalen of een levensmiddel als onveilig aangemerkt diende te worden. In 2014 werd de beslisboom aangepast en werd er een onderscheid gemaakt tussen een schadelijk levensmiddel en een ongeschikt levensmiddel.
Na een aantal jaar bleek dat er behoefte was aan verduidelijking van de beslisboom. In januari 2024 heeft de NVWA de meldwijzer vereenvoudigd en aangepast naar een algemene tekst op de website van de NVWA. Deze vereenvoudigde meldwijzer diende ervoor te zorgen dat ondernemers gemakkelijker konden bepalen wanneer zij een melding moesten doen van een onveilig levensmiddel bij de NVWA. Ten aanzien van twee specifieke situaties bleef wel een beslisboom bestaan, namelijk de ‘beslisboom MRL overschrijding residuen van bestrijdingsmiddelen in levensmiddelen’ en de ‘beslisboom MRL overschrijding toegestane diergeneesmiddelen’.
Vanaf januari 2024 gold dat ondernemers bij (mogelijk) onveilige levensmiddelen altijd een melding moesten doen bij de NVWA, ook indien sprake was van twijfel of indien iets niet duidelijk was. Ingevoerd werd dat het doen van deze melding dient te geschieden binnen vier uur nadat een ondernemer heeft geconstateerd dat sprake is van een onveilig levensmiddel of onveilige grondstof, ook indien de ondernemer nog niet beschikt over alle informatie. De ondernemer moet onder andere melding doen van het gevaar, het product, de omschrijving van de partij, etc. Het niet-naleven van deze verplichting wordt aangemerkt als een overtreding waar de NVWA tegen optreedt.
Aanpassing van de meldwijzer
De ‘oude’ meldwijzer riep echter (toch) veel vragen op over de exacte toepassing van de meldplicht. De NVWA heeft daarom besloten de meldwijzer per 1 september 2025 weer aan te passen. Onveranderd blijft dat een melding dient te geschieden binnen vier uur nadat een ondernemer heeft geconstateerd dat sprake is van een onveilig levensmiddel of onveilige grondstof, ook indien de ondernemer nog niet beschikt over alle informatie. Een melding kan 24/7 worden gedaan bij de NVWA. Daarnaast blijven de beslisbomen voor de twee specifieke situaties onveranderd.
Wat is veranderd, is dat de aangepaste meldwijzer nu een uitgebreidere duiding en een regelhulp heeft, waarmee ondernemers gemakkelijker kunnen bepalen of zij bij de NVWA een melding moeten doen van een onveilig levensmiddel. Daarnaast is het niet meer in alle situaties nodig om een melding te doen van onveilige levensmiddelen. Volgens de meldwijzer is een melding niet nodig, indien aan drie voorwaarden is voldaan: (i) de oorzaak bevindt zich binnen het bedrijf, (ii) het levensmiddel bevindt zich onder directe controle van het bedrijf én (iii) binnen het bedrijf worden corrigerende maatregelen genomen om de onveiligheid weg te nemen. Zodra het levensmiddel het bedrijf verlaat, is de ondernemer verplicht een melding te doen bij de NVWA.
Tot slot
De komende tijd zal moeten blijken of de aanpassing van de meldwijzer voor meer duidelijkheid bij ondernemers zal zorgen of dat er nog een aanpassing nodig is. Op donderdag 13 november 2025 verzorgt de NVWA een webinar over de aanpassing van de meldwijzer onveilige levensmiddelen.
Meer informatie
Voor meer informatie of vragen over dit artikel, neem contact op met onze advocaat Gert-Jan de Jager (gj@kneppelhout.nl).
