Per 1 november 2021 is de Wet oneerlijke handelspraktijken in de landbouw- en voedselvoorzieningsketen (hierna: de wet) in werking getreden. De wet is gepubliceerd op 15 april 2021 (relevant vanwege het overgangsrecht) en is een implementatie van de Europese richtlijn (EU) 2019/633.
Inwerkingtreding hiervan heeft grote gevolgen voor de onderlinge onderhandelingspositie van boeren, tuinders en vissers met de vaak grotere afnemers, zoals supermarkten. De wet is direct geldend voor alle nieuw gesloten overeenkomsten en per 15 april 2022 moeten alle contracten (waaronder bestaande) aan de wet zijn aangepast.
Doel van de wet
Het doel van de wet is om de onderhandelingspositie van boeren, tuinders en vissers te versterken. Door invoering van de wet kunnen (grote) afnemers minder snel voedselleveranciers onder druk zetten, waardoor meer oneerlijke handelspraktijken worden voorkomen. De positie van de voedselleveranciers in de keten wordt hiermee versterkt.
Oneerlijke handelspraktijken
Uit de wet volgt geen concrete definitie van het begrip ‘oneerlijke handelspraktijken’. In plaats daarvan kent de wet een grijze lijst en een zwarte lijst van oneerlijke handelspraktijken. De zwarte lijst (artikel 2) bevat handelspraktijken die altijd onrechtmatig zijn en de grijze lijst (artikel 3) bevat handelspraktijken die onrechtmatig zijn, tenzij de betreffende handelspraktijk helder en ondubbelzinnig schriftelijk is overeengekomen tussen de leverancier en de afnemer.
Zwarte lijst
- Late betalingen aan leveranciers (30 dagen voor bederfelijke waar en na 60 dagen voor niet-bederfelijke waar)
- Last minute annulering door afnemers
- Eenzijdige wijzigingen of wijzigingen met terugwerkende kracht in contracten en voorwaarden
- Het dwingen van de leverancier om te betalen voor de verspilling van waren
- Het weigeren van schriftelijke contracten
- De leverancier laten betalen voor:
- zaken die geen verband houden met de verkoop van de waren
- bederf en verlies als de waren al in eigendom zijn van de afnemer
- onderzoek naar klachten van klanten
- Het verkrijgen/gebruiken en/of openbaar maken van bedrijfsgevoelige informatie van de leverancier
- (Dreigen met) vergeldingsacties (bijvoorbeeld de-listing, geen actie-aanbiedingen, geen communicatie of vernieuwingen)
Grijze lijst
- Het verwijderen en/of retourneren van onverkochte waren aan de leverancier zonder betaling voor die waren.
- Het vragen van vergoedingen voor:
- de kosten voor opslag, opname in het assortiment, etc.
- de kosten van promotie zoals marketing, reclame of uitstalling in winkels;
- de kortingen op de waren uit promotieacties; de kosten van het personeel voor de inrichting van de ruimten waar de waren van de leverancier worden gebruikt.
Toepassingsbereik nieuwe wetgeving
De wetgeving is relevant voor alle spelers binnen de sector landbouw- en voedselvoorzieningsketen. Enerzijds voor de boeren, tuinders en vissers en anderzijds voor grote afnemers zoals bijvoorbeeld supermarkten en grote inkopers. Naast dat de partijen in de sector werkzaam zijn, moet er sprake zijn van een scheve machtsverhouding. Dit houdt in dat de leverancier een relatief kleine partij is ten opzichte van zijn afnemer. Als maatstaf gebruikt de wet de omzet van de leverancier in verhouding met de omzet van de afnemer (zoals in het onderstaande schema uiteengezet). Indien de afnemer en leverancier in dezelfde omzetcategorie vallen zijn de verboden van de zwarte en grijze lijst van toepassing.
| Omzet categorie |
Leverancier met een omzet van … |
… geniet bescherming tegen een afnemer met een omzet van … |
|---|---|---|
| A | minder dan 2 miljoen euro | meer dan 2 miljoen euro |
| B | tussen de 2 miljoen en 10 miljoen euro | meer dan 10 miljoen euro |
| C | tussen de 10 miljoen en 50 miljoen euro | meer dan 50 miljoen euro |
| D | tussen de 50 miljoen en 150 miljoen euro | meer dan 150 miljoen euro |
| E | tussen de 150 miljoen en 350 miljoen euro | meer dan 350 miljoen euro |
| F | ten hoogste 350 miljoen euro | afnemer is een overheidsinstantie |
Handhaving de Autoriteit Consument en Markt (ACM) en de geschillencommissie
Voedselleveranciers hebben de mogelijkheid om een melding te doen bij de ACM en de geschillencommissie indien er een overtreding van de zwarte of grijze lijst door de afnemer plaatsvindt. De ACM ziet op de publieke handhaving en de geschillencommissie op de civiele geschillenbeslechting.
ACM
Indien er een melding wordt gemaakt door voedselleverancier, zal de ACM onderzoek doen of de afnemer de wet heeft overtreden. De ACM is belast met de handhaving van de wet en een besluit nemen tot vaststelling van de overtreding, daarnaast kan de ACM het gedrag van de afnemer(s) stoppen door middel van het opleggen van een last onder dwangsom. Ook heeft de ACM de mogelijkheid om over te gaan tot het opleggen van boetes bij overtredingen ten aanzien van de nieuwe wetgeving.
De geschillencommissie
Er is verder een geschillencommissie ingesteld die op verzoek geschillen gaat behandelen tussen een individuele voedselleverancier en een afnemer. De geschillencommissie is vanaf 1 januari 2022 operationeel en kan, in tegenstelling tot de ACM (besluiten van de ACM kunnen immers beroepen worden), een bindende uitspraak doen over wie gelijk heeft en daarbij een vergoeding toekennen voor de geleden schade. Een voorbeeld hiervan is de situatie waarin goederen bederven doordat een afnemer last minute afzegt, waardoor de producten niet tijdig verkocht kunnen worden (zwarte lijst handelspraktijk). Met het instellen van een geschillencommissie is beoogd een laagdrempelige oplossing te bieden voor voedselleveranciers.
En nu verder?
De wet is nu al van kracht voor alle overeenkomsten die per 1 november 2021 zijn/worden gesloten tussen voedselleveranciers en afnemers. Omdat de wet op 15 april 2021 is gepubliceerd en er een overgangstermijn van twaalf maanden geldt, moeten per 15 april 2022 ook alle op 1 november 2021 al bestaande contracten voldoen aan de nieuwe wet. Partijen dienen aan de hand van de hiervoor geschetste criteria bepalen of zij onder het bereik van de wet vallen.
- Zijn partijen werkzaam in de sector landbouw en voedingsketen?
- Vallen partijen binnen één van de aangegeven omzetcategorieën?
- Vallen de bepalingen in een lopend contract of vallen de gedragingen van een afnemer onder de in artikel 2 en/of 3 geschetste oneerlijke handelspraktijken?
Meer informatie
Indien bovenstaande vragen bevestigend beantwoord moeten worden, dient desbetreffende bepaling of dienen desbetreffende bepalingen uit het contract vóór 15 april 2022 aangepast te worden. Onze specialisten van het team Voedsel en landbouw kunnen u daarbij helpen.
