Het leerstuk van corporate opportunities speelt een steeds belangrijkere rol binnen het Nederlandse ondernemingsrecht en komt vaak aan de orde in kwesties waar het gaat om bestuurdersaansprakelijkheid. In de rechtspraak wordt het leerstuk doorgaans gedefinieerd als “een kans voor een vennootschap om activiteiten te ontplooien die passen binnen het kader van haar bedrijfsvoering en waarvan kenbaar is dat de vennootschap daar een redelijk belang bij heeft of zou kunnen hebben.”
In het kort
Het leerstuk van corporate opportunities is in andere woorden ook wel het verbod op toe-eigening van bedrijfskansen voor bestuurders. Wanneer een bestuurder een corporate opportunity niet aanwendt ten behoeve van de vennootschap, maar ten behoeve van zichzelf, althans een andere vennootschap, dan loopt de bestuurder risico om als bestuurder persoonlijk aansprakelijk te worden gehouden voor de schade die de vennootschap als gevolg hiervan lijdt.
In dit artikel wordt kort ingegaan op de reikwijdte van het leerstuk van de corporate opportunities, recente ontwikkelingen in de rechtspraak en de praktische implicaties van dit leerstuk voor bestuurders.
Corporate opportunities
Het standaard toetsingskader van de corporate opportunities gaat uit van een drietal vereisten: (i) het gaat om een activiteit die past binnen de bedrijfsvoering van de vennootschap, (ii) de vennootschap heeft daar een redelijk belang bij althans kan daar redelijkerwijs een belang bij hebben en (iii) dit belang is kenbaar voor de bestuurder.
Bestuurders zijn op grond van artikel 2:9 BW gehouden tot een behoorlijke taakvervulling. Uitgangspunt is dat een bestuurder in het beste belang van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming handelt en dit belang vooropstelt in de uitoefening van zijn taak. Uit artikel 2:8 en 2:9 BW vloeit voort dat een bestuurder corporate opportunities ten gunste van de vennootschap dient te benutten. Uit deze artikelen volgt de loyaliteitsverplichting die een bestuurder in acht dient te nemen bij de uitvoering van zijn taak. Doet een bestuurder dat niet, en wordt de corporate opportunity aangewend ten behoeve van hemzelf, althans ten behoeve van een andere vennootschap, dan schiet de bestuurder in beginsel tekort in de uitoefening van zijn bestuurstaak. Op het moment dat een bestuurder hiervan een ernstig verwijt kan worden gemaakt, hetgeen in principe het geval is wanneer de bestuurder zijn eigen belang laat prevaleren boven het belang van de vennootschap, dan is hij aansprakelijk jegens de vennootschap voor de schade die de vennootschap als gevolg van dit handelen lijdt.
Van belang bij de beoordeling of sprake is van een corporate opportunity, is de doelomschrijving van de vennootschap zoals opgenomen in de statuten. Valt een bepaalde activiteit onder de reikwijdte van de doelomschrijving, dan ligt het voor de hand dat de kans valt binnen de bedrijfsvoering van de vennootschap en dus ten gunste van de vennootschap dient te worden aangewend. Twijfelt een bestuurder of een bepaalde kans valt onder de doelomschrijving / bedrijfsvoering van de vennootschap, dan doet de bestuurder er in ieder geval goed aan om toestemming te vragen aan de raad van commissarissen of, bij gebreke daarvan, aan de algemene vergadering.
Ontwikkelingen in recente rechtspraak
Het leerstuk van corporate opportunities komt steeds vaker voor bij de rechterlijke macht. Zowel bij “gewone” rechtbanken en gerechtshoven als bij de Ondernemingskamer. Wanneer een bestuurder een corporate opportunity niet aanwendt ten behoeve van de vennootschap en hem hiervan een ernstig verwijt valt te maken, zal een rechter doorgaans oordelen dat de bestuurder persoonlijk aansprakelijk is voor de schade die de vennootschap als gevolg daarvan lijdt. In deze gevallen kan bestuurdersaansprakelijkheid op grond van artikel 2:9 BW worden aangenomen. Uiteraard is dit altijd afhankelijk van de concrete omstandigheden van het geval, en zijn situaties denkbaar waarin een bestuurder niet aansprakelijk kan worden gehouden voor dit handelen.
Bij de Ondernemingskamer is een tendens te zien dat corporate opportunities serieus worden genomen en vaak aanleiding zijn voor de Ondernemingskamer om vast te stellen dat er sprake is van gegronde redenen om te twijfelen aan het beleid en de gang van zaken binnen de vennootschap, met een onderzoek naar het beleid en de gang van zaken (ook wel enquête) als gevolg. Volgens de Ondernemingskamer valt onder de loyaliteitsverplichting van een bestuurder ook dat de bestuurder niet direct of indirect een activiteit uitoefent die concurreert met een activiteit van de vennootschap of haar onderneming. Doet een bestuurder dat wel, dan is dat aanleiding om te twijfelen aan de juistheid van het beleid en de gang van zaken binnen de onderneming.
Praktische aandachtspunten voor bestuurders
Een bestuurder dient zich ervan bewust te zijn dat op hem een verplichting rust om in het beste belang van de vennootschap te handelen en dat belang voorop te stellen in de uitoefening van zijn taak. Juist in situaties waarin het voor een bestuurder niet duidelijk is of een bepaalde kans ten gunste van de vennootschap moet worden benut of eventueel ten gunste van een andere vennootschap kan worden benut, is het van belang dat de bestuurder alert en transparant is. Door transparant te zijn over bepaalde kansen, in overleg te treden met medebestuurders, de raad van commissarissen (indien aanwezig) en aandeelhouders over of die kans ten gunste van de vennootschap zou moeten worden benut of niet en goed vast te leggen waarom bepaalde besluiten worden genomen, kan het risico op persoonlijke aansprakelijkheid van de bestuurder vanwege corporate opportunities worden beperkt.
Juridisch advies
Het leerstuk van corporate opportunities onderstreept het belang van integriteit, transparantie en loyaliteit van het bestuur. Loopt u als bestuurder tegen een situatie aan waarbij het niet duidelijk is of u een bepaalde kans ten behoeve van uzelf of ten behoeve van een andere vennootschap mag benutten, wij denken graag met u mee over wat de juiste handelwijze is in een bepaalde situatie zodat mogelijke aansprakelijkheidsrisico’s worden beperkt. Neem dan contact op met Nica Voets, advocaat ondernemingsrecht en specialist in bestuurdersaansprakelijkheid.
