Inmiddels ruim een jaar geleden kwam Nederland voor het eerst direct in aanraking met overheidsmaatregelen ter bestrijding van COVID-19. Vandaag de dag kijken we voorzichtig naar een toekomst van ná de coronapandemie, door de inmiddels gestarte vaccinatiecampagne. Echter, niet iedereen wil zich laten vaccineren. Langzamerhand komt de discussie op gang of gevaccineerden privileges moeten worden toegekend, en of er een (indirecte) vaccinatieplicht geldt.
In een recente uitspraak van de rechtbank Den Haag werd de vaccinatiecampagne van de Staat besproken. Eisers waren van mening dat de vaccinatiecampagne te veel gericht is op het wél laten vaccineren, waardoor een hoge ongeoorloofde druk wordt uitgeoefend op burgers en er derhalve geen sprake meer is van een onverplicht karakter van het vaccineren. De rechtbank overweegt hiertoe dat de Staat een grote vrijheid toekomt ter inrichting van zijn beleid en dat er tevens in zijn campagne wordt benadrukt dat het de vrije keuze van burgers is om zich al dan niet te laten vaccineren. Er gaat dus geen verplichtend karakter uit door de campagne van de overheid.
Het wel of niet verplicht moeten vaccineren roept allerlei vragen op, waaronder één arbeidsrechtelijk van aard: kan een werkgever van zijn werknemers eisen dat zij zich laten vaccineren?
Vaccinatieplicht vanuit een arbeidsrechtelijk perspectief
Kan een werkgever van een werknemer eisen dat hij zich laat vaccineren? Tot op heden bestaat er geen wettelijke grondslag waarop een werkgever zich kan beroepen om zijn werknemers te verplichten zich te laten vaccineren. Er is ook nog geen rechtspraak hierover. Wel kunnen er alvast een aantal kanttekeningen worden geplaatst op basis van het huidige recht.
Grondrechten
In beginsel staat een vaccinatieplicht op zeer gespannen voet met de grondwettelijke rechten van de onaantastbaarheid van het lichaam en het recht op een persoonlijke levenssfeer. Betekent dit dan dat een werkgever een werknemer helemaal niet kan verplichten tot iets dat strikt genomen in strijd is met de grondwet? Niet per se. Uit rechtspraak volgt dat een inbreuk op grondrechten gerechtvaardigd kan zijn indien de inbreuk op het grondrecht noodzakelijk, proportioneel en subsidiair is. De vraag is of een vaccinatieplicht deze strenge toets kan doorstaan. Het antwoord hierop zal sterk afhangen van welk doel een werkgever heeft bij het verplicht vaccineren en of dit doel niet op een andere manier kan worden bereikt.
Vaccinatieregistratie
Op grond van de AVG is het een werkgever in beginsel niet toegestaan om medische gegevens, bijvoorbeeld gegevens of iemand zich wel of niet heeft laten vaccineren, te verzamelen. In principe is dit alleen toegestaan indien het verzamelen van deze gegevens noodzakelijk is voor een zwaarwegend belang of de volksgezondheid en hiervoor een wettelijke grondslag is. Deze wettelijke grondslag is er nog niet. Gelet hierop zal het, mede vanuit praktisch oogpunt, voor een werkgever lastig worden om een verplichte vaccinatie voor werknemers in te voeren.
Zorgplicht werkgever
Een argument dat voor een vaccinatieplicht pleit, is de zorgplicht die een werkgever heeft. Op grond hiervan moet de werkgever zorgen voor een veilige werkomgeving voor zijn werknemers. De maatregelen die hij hiertoe moet nemen zijn mede afhankelijk van de kans waarop zich een risico voordoet. Het aanbieden van vaccinaties tegen ziektes kan een maatregel zijn die de werkgever moet opleggen. Of dit ook daadwerkelijk verplicht kan worden gesteld, zal waarschijnlijk afhangen van het belang dat een werkgever heeft bij het vaccineren van de werknemers vs. het belang van de werknemer om zich niet te laten vaccineren.
Conclusie en aanbeveling
Nederland kent geen vaccinatieplicht. Elke burger is in principe vrij in de keuze om zich al dan niet te laten vaccineren. Er zijn echter situaties denkbaar waarin wel een vaccinatieplicht kan bestaan. Dit roept allerlei vragen op, waaronder één arbeidsrechtelijk van aard: kan een werkgever van zijn werknemers eisen dat zij zich laten vaccineren? Op dit moment is daar geen wettelijke grondslag voor. Er zijn ook nog geen rechtszaken over gevoerd. Mocht dat wel gaan gebeuren, zal een rechter waarschijnlijk een afweging gaan maken tussen het belang van de werknemer en het belang van de werkgever.
Het verdient sterk aanbeveling om alvast na te denken over een passend beleid met betrekking tot vaccinatie op de werkvloer.
